چارتاقی یا چهارطاقی بناهایی با شکل متقارن چهار وجهی و با قاعده مربع را گویند که از چهار پایه با چهار تاق تشکیل شده و گنبدی به واسطهٔ چهار فیلپوش بر روی آنها ساخته شده است. چارتاقی تعریفی اختصاصی و عمومی دارد. در تعریف اختصاصی، چارتاقی‌های منفردی با عمر تقریبی دو هزار تا ۱۵۰۰ سال را گویند که در نواحی گوناگون ایران دیده می‌شوند و با همین نام شناخته می‌گردند. این چارتاقی‌ها، بناهای بزرگ و مستقلی هستند که عناصر معماری دیگری در آنها بکار نرفته و حتی بدون دیوار محاطی و در یا پنجره هستند. پراکندگی جغرافیایی چارتاقی‌ها عموماً در نیمه غربی ایران، استان‌های میانی و جنوب غربی، و به ویژه در جنوب استان فارس است. پراکندگی چارتاقی‌ها در نیمه شرقی ایران بسیار محدود و اندک است. علاوه بر این، نوعی دیگر از چارتاقی‌ها وجود دارند که بخاطر شباهت فراوان با چارتاقی‌های منفرد با تعریف اختصاصی، با آنها اشتباه گرفته می‌شوند. این بناها با اینکه در ظاهر شبیه چارتاقی‌ها هستند اما تفاوت‌های مهمی با آنها دارند. این شبه‌چارتاقی‌ها، بناهایی کوچک با ساختی ساده هستند که معمولاً در سده‌های اخیر ساخته شده‌اند. شبه‌چارتاقی‌ها به منظور پوشش قبر، سایبان، خانه باغی، بقعه، و کارکردهای روزمرهٔ دیگری شبیه آن برپای شده‌اند. همچنین در شهرهای اردستان و زواره و برخی شهرهای جنوب کویر، بادگیرهایی چارتاقی‌مانند بر بام سرسرای خانه‌ها می‌سازند که آنها را نیز چارتاق می‌نامند. […]
بایگانی تاریخ
