مراسم رونمایی کتاب فرهنگنامه عکس ایران در روز بیستم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۲ در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تالار کارنامه نشر، با شرکت و همراهی گروهی از صاحب‌نظران و پژوهشگران ایران‌شناسی، هنرمندان عکاس، روزنامه‌نگاران و دیگر علاقه‌مندانی که از روی لطف و مهر همیشگی در این مراسم حاضر شده بودند، برگزار شد.
در نشست رونمایی از این کتاب، آقایان داریوش مطلبی (کارشناس نشر و اطلاع‌رسانی)، ایرج افشار سیستانی (ایران‌شناس)، نادر کریمیان سردشتی (پژوهشگر فرهنگ‌ها و زبان‌های باستانی) به معرفی و بیان نظرات خود پیرامون این کتاب پرداختند که ضمن تشکر از لطف همه آنان، گزیده‌ای از سخنان ایشان را تا جایی که دوستان در اختیارم نهادند، در ادامه می‌آوردم. همچنین از زحمات کارکنان گرامی سرای اهل قلم، خانم نظربلند (مدیر جلسه) و آقای مهدی غفوری (هنرمند و پژوهشگر عکاسی) برای تقبل زحمات و علاقه‌مندی‌های فراوان کمال تشکر را دارم.
نگارنده نیز در پایان جلسه سخنان کوتاهی را به عرض حضار رساند و از جمله گفت که فرهنگنامه عکس ایران را به‌رغم بزرگی فعلی آن، پایان کار نمی‌داند و صرفاً آنرا مرحله‌ای آغازین برای آرمان‌های بلند دیگر می‌داند. آرمان‌هایی که می‌باید آنرا با کوشش گروهی و با در نظر داشتن سرزمین‌ها و فرهنگ‌های متنوع- اما یکپارچه- فلات ایران دنبال کرد. نگارنده همچنین ناخوشنودی خود از روند رو به نابودی آثار و یادمان‌ها و سنت‌های ایرانی ابراز داشت و خاطرنشان کرد که فعالیت‌های رسانه‌ای متداول در سال‌های اخیر در زمینه حفاظت از آثار، عمدتاً شکلی تبلیغاتی و شعارگونه و گاه تجاری دارد و نه تنها نتوانسته است مانع تخریب یادمان‌های کهن (اعم از آثار ملموس همچون بناها و یا آثار ناملموس همچون آیین‌ها و زبان‌های محجور) شود، که حتی به دلیل انحراف فکر مخاطب به سمت سوژه‌های اغواگرانه، مانع از توجه جدی به آثاری شده است که واقعاً و براستی در حال نابودی هستند. نگارنده یکی از استنباط‌های خود از سال‌ها سفر در ایران و معاشرت با مردمان نواحی گوناگون چنین تحلیل کرد که مردمان ساکن در ایران به‌رغم تفاوت‌های ظاهری فرهنگی و آیینی و زبانی که فقط در پوسته و لایه‌های بیرونی است، دارای ریشه‌های مستحکم و درهم تنیده و شباهت‌های بنیادین فرهنگی و اجتماعی هستند. این شباهت‌های بنیادین و سرنوشت مشترک، موجب ایجاد روحیه همبستگی و همدلی شگرفی در میان آنان شده است. همبستگی‌هایی که در برخی دوره‌های انحطاط مدنی (همچون عصر هخامنشی) دچار آسیب‌هایی شده اما بزودی آنرا جبران کرده است.
آقای داریوش مطلبی طی سخنان خود اظهار داشتند که در هجده سالی که به عنوان کارشناس نشر فعالیت می‌کنم و تقریباً تمامی کتاب‌‌های منتشر شده در ایران را می‌بینم، انصافاً کتاب فرهنگنامه عکس ایران جزو یکی از شاهکارهای حوزه نشر است. ایشان این کتاب را با نمایه جامع و دوزبانه‌ای که دارد، به عنوان اثری مرجع که تمدن و فرهنگ ایران زمین را در قالب عکس‌های طبقه‌بندی شده نمایش می‌دهد، دانستند و گفتند که در فرهنگنامه عکس ایران نوآوری‌هایی صورت گرفته که آنرا به یک اثر بی‌بدیل تبدیل کرده است. عکس‌های ارائه شده در این کتاب را نمی‌توان تنها از جنبه زیبایی نگریست، بلکه در این عکس‌های مستندنگاری شده می‌توانیم به اعتقادات و سبک زندگی مردم بخش‌های مختلف ایران پی ببریم.
آقای نادر کریمیان سردشتی کتاب فرهنگنامه عکس ایران را تداوم جزوه‌هایی دانستند که قبلاً در دهه ۱۳۷۰ منتشر شده بودند و اکنون مؤلف آنها را تکمیل کرده و منتشر کرده است. ایشان عکس و فرهنگنامه عکس ایران را از فاکتورهای شناخت فرهنگ غنی ایران زمین و جزو نفائس چاپی ایران دانستند که تنوع موضوعی گسترده‌ای دارد و می‌تواند برای پژوهشگران حوزه میراث فرهنگی راهگشا باشد.
سخنرانی آقای ایرج افشار سیستانی
جناب استاد افشار که سخنران اصلی مراسم بودند، متن مکتوب سخنرانی خویش را برای انتشار در اختیارم نهادند. با اینکه که نگارنده خود را لایق و قابل صفاتی که ایشان برایش برشمرده‌اند، نمی‌داند و خود را پژوهشگر و جستجوگری کوچک می‌داند، اما متن گفتار ایشان را بنا به یادبود و احترام به ایشان و با تقدیم سپاس و قدردانی در اینجا می‌آورد:
بنام خداوند جان و خرد/ کزین برتراندیشه برنگذرد. درود بر روان پاک درگذشتگان رشید و پژوهشگران و نویسندگانی که در راه بزرگداشت و پاسداری فرهنگ ایران‌زمین، مردانه کوشش کرده‌اند. درود بر دست‌اندرکاران آیین رونمایی کتاب فرهنگنامه عکس ایران.
یکی از ارزشمندترین سازه‌هایی که در پیمایش تاریخ، آبرو و ماندگاری به ملت‌های دارنده فرهنگ جهان بخشیده، وجود چهره‌های درخشانی است که در زمان زندگی و پس از آن، تأثیر پایدار و نیستی‌ناپذیر، در جامعۀ خود گذارده‌اند. ملت رشید و آزاده ایران، در پیمایش تاریخ دیرپای خویش، بسیاری از این چهره‌ها در میان خود دیده، که آوازه نقش و نامداری گروهی از آنان، جهانگیر گشته است. مردمانی که برآنند، تا هستی و فرهنگ و هنر خویش را از گزند دست‌اندازی در امان نگه دارند، می‌کوشند تا بر چهره‌های توانای پهلوانان ملی، سیاستمداران و فرهنگ‌آفرینان توانمند سرزمین خویش تکیه کنند و نام، یاد و آثارشان را گرامی بدارند. رونمایی کتاب و بزرگداشت این چهره‌ها، بزرگداشت تاریخ و فرهنگ یک ملت است.
استاد رضا مرادی غیاث‌آبادی، نویسنده و پژوهشگر ایران‌شناس معاصر، اهل کهن‌دیار فراهان، خاستگاه مستوفیان با فرهنگ، دبیران دانا، نویسندگان زبردست، وزیران کاردان، ادیبان سخن‌ور و پارسایان آگاه است. استاد مرادی غیاث‌آبادی از پژوهشگران سخت‌کوش کشور می‌باشد که در زمینه اخترباستان‌شناسی و ایران‌شناسی، استاد است. و بیش از بیست سال در خدمت دانش، فرهنگ و هنر کوشش کرده و میراث‌بان پرتلاش ایران‌زمین بوده و پذیرفته‌شده در هنر نقد و بررسی است. آقای مرادی ویژگی‌های گوناگونی دارد که در اینجا زمان پرداختن به آنها نیست. آنچه در یک سخن می‌توان گفت، اندیشمندی است که هم مورد پذیرش و احترام دانشوران ایرانی و هم فرهیختگان دیگر کشورها بویژه آسیای مرکزی است.
آقای مرادی غیاث‌آبادی آثار ارزشمند و ماندنی در زمینه‌های اخترباستان‌شناسی، ایران‌شناسی و هنری به یادگار نهاده و بیش از سی عنوان کتاب از جمله فرهنگنامه عکس ایران و ده‌ها جستار علمی و پژوهشی او، چاپ و منتشر شده است. بنابراین می‌توان گفت که برگ‌های زرین تاریخ کشورمان گواه کوشش‌های مردان و بانوان فرهیخته و توانایی چون مرادی غیاث‌آبادی است، که برای جاودانگی ایران و پایندگی آیین و فرهنگ شکوهمند آن کوشیده و می‌کوشند. در اینجا بایسته است از شماری از آثار وی یاد شود:
– فرهنگنامه ایران باستان: شامل چهار هزار مدخل، درباره نام‌های شخصیت‌های تاریخی و اسطوره‌ای، نام‌های شاهنامه و اوستا، آثار باستانی، کتیبه‌های تاریخی، محوطه‌های باستانی، متن‌های تاریخی و معرفی خاورشناسان است. این فرهنگنامه نوشتاری، در راستای فرهنگنامه عکس ایران است.
– چارتاقی‌های ایران: در این اثر این کشف ایشان نوشته شده که چارتاقی‌ها به گونه‌ای طراحی و ساخته شده‌اند که در آغاز هر فصل سال، از میانه یکی از پایه‌های آنها برآمدن خورشید دیده می‌شود.
– ایران چیست؟: در این کتاب، نام و مصداق ایران، در پیمایش تاریخ بر پایه نوشته‌های تاریخی و جغرافیایی، که تاکنون برجای مانده، بررسی شده است.
استاد مرادی که از کودکی و نوجوانی به عکاسی علاقه داشته و این فن، هنر دلخواه او بوده، در سال ۱۳۷۲ تصمیم گرفت کتابی را تهیه کند که در آن عکس‌های هر پدیده‌ای در ایران، به گونه طبقه‌بندی شده منتشر شود. برای اجرای این اندیشه، شروع به سفر به سراسر ایران می‌کند. سفرهایی که بدون هیچگونه توانش و پشتیبانی کسی و نهادی انجام شد. به همین رو او در کنار پژوهش‌های اخترباستان‌شناسی و ایران‌شناسی به این هنر پرداخت که نخست به گونه جزوه‌های کوچک منتشر می‌شد. سپس قرار شد که از انتشار جزوه‌ها خودداری شود، تا کتاب نهایی به گونه کامل چاپ و نشر گردد. این کاری است که امروز گواه رونمایی آن هستیم.
کتاب مورد گفتگوی این نشست، یعنی فرهنگنامه عکس ایران، در اندازه رحلی، در یک هزار و پانصد و سی و شش صفحه توسط نشر نمونه و نامور نوید شیراز چاپ و به مردم خوب ایران عرضه شده است. اما ارزش این فرهنگنامه از این رو نیز هست که با پیشگفتار و افزوده‌های علمی و پژوهشی، و به ویژه پیشنهاد شیوه طبقه‌بندی فرهنگ دیداری ایران نوشته آقای مرادی همراه شده است. این اثر دارای حدود دو هزار عکس گوناگون، زیبا، دلپذیر و دیدنی در زمینه معماری، محوطه‌های باستانی، هنرهای سنتی و صنایع دستی، سازهای سنتی، ایل‌ها و طایفه‌ها، سنگاب، گچبری، آجرکاری، مناره، ستون، گنبد، دیوار، درکوبه، پوشاک، خوراک و پخت نان، ابزارآلات، گاوآهن، چرخ‌سازی، زغال‌سازی، و صدها گونه دیگر است. عکس‌های کتاب به ترتیب موضوعی طبقه‌بندی شده و به آسانی قابل دسترس می‌باشد. برخی از عکس‌هایی که در این فرهنگنامه چاپ شده‌اند، آثار آنها در پیمایش زمان بر اثر رویدادهای طبیعی یا راهسازی و غیره از میان رفته‌اند. همچنین آخرین نسل هنرمندان و صنعتگران سنتی که در گذشته‌اند و جانشینی ندارند در کتاب آمده است. عکس‌ها زبان جهانی فرهنگ‌ها بوده و نشان دهنده پدیده‌های اجتماعی در زندگی انسان و سرچشمه ژرف‌ترین نشانه‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی هستند.
زیرنویس عکس‌ها به زبان‌های فارسی و انگلیسی است و در همه کشورها قابل بهره‌برداری می‌باشد. همچنین دارای نمایه فارسی و انگلیسی بسیار باارزش است.
در اینجا از تلاش‌های بسیار استاد مرادی، مؤلف و تهیه‌کننده کتاب ارزشمند فرهنگنامه عکس ایران که برای نخستین بار توسط انتشارات گرامی نوید شیراز چاپ و منتشر گردیده است، سپاسگزاری نموده و امید است این حرکت هنری و فرهنگی ارزنده، پایدار باشد. در پایان ضمن ادای احترام به جایگاه علمی و پژوهشی استاد مرادی غیاث آبادی، امیدوارم برگزاری چنین نشست‌هایی، انگیزه آشنایی جوانان عزیز، به ویژه دانشجویان گرانقدر و آینده‌سازان کشور با چهره‌های درخشان پهنه فرهنگ و هنر باشد و دریابند که کهن سرزمین ایران چه دانشی مردانِ سخت‌کوشی را در دامان خود پرورانده است و آرزومند است راهی که استاد پیموده‌اند، سرمشقی شایسته برای جوانان ایران‌زمین باشد.
استاد مرادی چهره درخشانی است که نام او در تاریخ ایران به نام پژوهشگر و نویسنده‌ای برجسته به یاد خواهد ماند.
هرگز نمیرد آن که دلش زنده شد به عشق/ ثبت است بر جریده عالم دوام ما.
همچنین بنگرید به:
انتشار کتاب فرهنگنامه عکس ایران
گزارش خبرگزاری کتاب از مراسم رونمایی: فرهنگنامه عکس ایران سندی ماندگار از دستاوردهای تمدن ایران زمین است
گزارش سایت عکاسی: رونمایی از کتاب فرهنگنامه عکس ایران
گزارش خبرگزاری کتاب: رونمایی از فرهنگنامه عکس ایران در نمایشگاه کتاب تهران (English)
گزارش دانشجو آنلاین: مراسم رونمایی کتاب فرهنگنامه عکس ایران