Skip to content
 

بالان‌خانه: معادل‌سازی‌های فارسی مردم فراهان

در دهه‌های گذشته، برخلاف امروز، استفاده و بکارگیری واژه‌های بیگانه اسباب تفاخر و فخرفروشی نبود و مردم با رجوع به داشته‌های فرهنگی و زبانی خود، معادل‌هایی برای واژه‌های جدید غربی می‌ساختند و بکار می‌بردند. معادل‌هایی که معمولاً با استقبال عمومی مواجه می‌شد و تداول می‌یافت. از آن نمونه است: «دوربین»، «قطار»، «طیاره» و «بالان‌خانه».

بالان‌خانه (به معنای محل بالیدن و بالا رفتن و اوج‌گیری) نامی بود که اهالی فراهان و سلطان‌آباد (اراک بعدی) به عنوان معادلی برای ایرپورت برگزیدند. اما بعدها فرهنگستان زبان واژه «فرودگاه» را برای آن انتخاب کرد و بالان‌خانه به مرور فراموش شد.

با توجه به نام بالان‌خانه می‌توان احتمال داد که آنان واژه «بالان» را نیز معادل با پلان/ ایرپلان برگزیده بوده‌اند که بعدها فرهنگستان واژه هواپیما را برای آن انتخاب کرد. در زبان مازنی/ مازندرانی به هواپیما «بالون» می‌گویند و در زبان کردی نیز بدان «بالافیر» گفته می‌شود. هر دوی این نام‌ها با «بالان» قابل قیاس است. همچنین بعید نیست که شباهت آوایی واژه انگلیسی «پلان» (Plane) با «بالان» الهام‌بخش انتخاب معادل‌های «بالان» و «بالان‌خانه» شده باشد.

این بالان‌خانه در سال‌های پایانی دوره قاجار یا سال‌های آغازین دوره پهلوی در جنوب فراهان و حاشیه شرقی قلعه و شهر کوچک سلطان‌آباد (که بعدها تبدیل به شهری بزرگ به نام اراک گردید) ساخته شد. بالان‌خانه که از نخستین فرودگاه‌های ایران بود، در اصل به مقاصد تجاری و برای حمل قالی‌هایی بکار می‌رفت که نمایندگی‌های تازه‌تأسیس کمپانی‌های غربی (و از جمله کمپانی زیگلر سوئیس) به قیمت نازلی از زنان محروم و رنج‌کشیده و استثمارزده می‌خریدند و از همانجا به یکی از بنادر می‌فرستادند.

قالی‌های فراهان با نام قالی ساروق و قالی غیاث‌آباد (دو روستا از روستاهای فراهان) شهرتی جهانی دارند. هر چند که اعمال نظر تاجران در نقشه قالی‌ها به مرور منجر به از بین رفتن طرح‌ها و رنگ‌های اصیل قالی فراهان شد.

این بالان‌خانه در سال 1317 گسترش یافت و بطور رسمی افتتاح شد. اما بزودی و در سال‌های جنگ جهانی دوم به اشغال نیروهای نظامی بریتانیا و متفقین در آمد و برای مقاصد نظامی و انتقال سرباز و سلاح بکار گرفته شد.

امروزه بالان‌خانه تخریب شده و بجای آن فرودگاه جدیدی در شمال‌شرقی اراک و در حاشیه جنوبی دریاچه/ کویر میغان ساخته شده است. محل باند بالان‌خانه (به طول تقریبی دو کیلومتر) اکنون تبدیل به یکی از خیابان‌های اراک شده و بخشی از بلوار قدس را تشکیل می‌دهد. بنگرید به نقشه محل در گوگل‌مپ.

بالان‌خانه نامی بود که مردم فراهان برای ایرپورت برگزیدند و بعدها فرهنگستان زبان نام فرودگاه را بجای آن برگزید. نگاه سازندگان بالان‌خانه به «بالیدن و بالا رفتن» بود و نگاه سازندگان فرودگاه به «فرود آمدن و پایین آمدن».

web analytics