در زمستان سال ۱۳۸۱ که برای بررسی نگارکندهای پیشتاریخی به یکی از درههای شمالی کوهستان جُغَتایْ در جنوب دشت جوین و روستای آزادوَر رفتهبودم، با قطعه شهابسنگی روبرو شدم که بر روی بوتهٔ خشکیدهای فرو افتاده بود.
سطح بالایی بوتهها همواره یکی از بهترین نقاط برای پیدا کردن شهاب سنگ است. چرا که تمایز و قابلیت تفکیک خوبی در قیاس با محیط مجاور و آکنده از سنگ دارد که تشخیص یک سنگ آسمانی در میان آنها به سادگی ممکن نیست. محیطهای یکدست کویری نیز از محیطهای مناسب برای یافتن شهابسنگ است.
شهابسنگ آزادور و بوتهٔ میزبان آن قبل از جابجایی، عکسها از غیاثآبادی
شواهد موجود نشان میداد که این شهابسنگ در تابستان قبل و به هنگامی سقوط کرده که آن بوته اواخر دوره سبزینگی خود را سپری میکرده است. چرا که از یک سو، برخورد سنگ موجب خرد شدن ساقهها نشده بود، بلکه آنها را خمانده و بر روی آنها نشسته بود. این نشان از سبز بودن بوته به هنگام سقوط دارد. از سوی دیگر، مقدار کمی از ساقهها رشد کرده و به روی شهابسنگ رسیده بودند. این نشان میدهد که گیاه در اواخر دوره رشد خود بوده و نتوانسته بطور کامل سطح سنگ را در بر بگیرد.
همچنین شواهد موجود نشان میدهد که برخورد شهابسنگ در زمانی میان ظهر تا نیمهشب روی داده است. چرا که در این هنگام، شهابسنگها در امتداد مسیر حرکت انتقالی زمین و از پشت زمین وارد جو میشوند. در نتیجه از سرعت آنها کاسته میشود و در نهایت بدون هیچ نیروی اضافی و اثر تخریبی و صرفاً بر اثر نیروی جاذبه بر سطح زمین میافتند. میزان اندک و چند سانتیمتریِ فرورفتن این شهابسنگ در بوتهٔ میزبان آن، نشاندهندهٔ سرعت و نیروی اندک آن بوده است. این در حالی است که شهابسنگهای سقوطکننده در فاصله نیمه شب تا ظهر، به دلیل اینکه برخلاف مسیر حرکت انتقالی زمین و از روبرو به جو زمین وارد میشوند، سرعت و نیروی بسیار زیادی دارند و اثر تخریبی آنها به مراتب شدیدتر است.
شهابسنگ آزادور
شهابسنگ آزادور به رنگ سرخ جگری و نسبتاً براق است. بخشهایی از سطح بیرونی آن بر اثر حرارت ناشی از برخورد با جو زمین، سوختهشده و تیرهتر گردیده است. حفرهها و منافذ ناشی از حرارت بالا و خروج گازها در سطح آن به فراوانی دیده میشوند. هنوز آزمایش و مطالعهای بر روی ترکیبات این شهابسنگ انجام نشده است، اما شکل ظاهری آن نشان میدهد که یک شهابسنگ غیر فلزی و توأم با ذرات درخشان و نقرهایرنگ نیکل است.
وزن این شهابسنگ ۷۸.۷ گرم، حجم آن ۲۹ سانتیمتر مکعب و جرم حجمی آن ۲.۷ است. این چگالی، از چگالی معمول سنگهای آسمانی که حداقلِ معمول آنها ۳.۳ است، پایینتر است و نشان از ترکیب استثناییِ مواد سازندهٔ آن دارد.