صفحه اصلی و راهنمای مطالب موجود در باره چارتاقی‌ها
شناسایی چارتاقی‌های رومی | چارتاقی هایدنتور اتریش | چارتاقی کاپارای اسپانیا | چارتاقی ژانوس ایتالیا | چارتاقی مالبورگتو ایتالیا
گزارش مقدماتی
بنای باستانی دیگری که در ادامه بررسی و شناسایی چارتاقی‌های رومی و مقایسه آنها با نمونه‌های مشابه اشکانی در ایران بدان می‌پردازیم، چارتاقی موسوم به «تاق کاپارا» (Arch of Cáparra) است. کاپارا که به شکل‌های Capara/ Capera/ Caperae/ Caparensis در متون گوناگونِ امروزی و کهن بکار رفته، نام محوطه‌ای باستانی و بازمانده‌ای از یک شهر رومی در استان «کاکِرِس» (Caceres) اسپانیا است.
این بنا که تنها چارتاقیِ موجود در کشور اسپانیا است، در داخل محوطه باستانی کاپارا و در دو کیلومتری شهر «کازابلانکا» (Casablanca) جای دارد (با کازابلانکا در مراکش اشتباه نشود). رود «آلاگون» (Alagon) در فاصلهٔ سه کیلومتری غرب آن جاری است و سد غول‌پیکر آن همراه با دریاچه بزرگش در فاصلهٔ شش کیلومتری شمال‌غربی واقع است. شاخابه‌ای از رود آلاگون نیز از فاصلهٔ چند صد متری شمال محوطه می‌گذرد.
قدمت چارتاقی کاپارا به حدود ۱۹۰۰ سال پیش و به سال‌های پایانی سده یکم میلادی و یا سال‌های آغازین سده دوم باز می‌گردد.
چارتاقی کاپارا در اسپانیا، عکس از: Ruinas romanas de Cáparra
چارتاقی کاپارا بنایی متقارن دو وجهی با قاعده مستطیل است که از چهار پایه و چهار تاق ساخته شده و هر چهار پایه و تاق آن به همراه سقف بنا تا حد زیادی سالم باقی مانده‌اند. در دوران متأخرتر، به دو سوی درگاه‌های شرقی و غربی این بنا چهار سکو و ستون افزوده بوده‌اند و گویا تندیس سوارکارانی را بر آن نصب کرده بوده‌اند. با اینکه بازماندهٔ سکوها و ستون‌ها تا اندازه‌ای برجای مانده است، اما مجسمه‌های احتمالی از بین رفته‌اند.
چهار سوی چارتاقی (همچون دیگر چارتاقی‌های منفرد) بدون هیچگونه دیوار، در و یا پنجره است. طول بنا ۰۸.۶۰ متر و عرض آن ۰۷.۳۵ متر است و تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد، تنها چارتاقیِ شناخته‌شده با قاعدهٔ مستطیل است.
چارتاقی کاپارا با ارتفاع حدود ۲۰ متر از سطح زمین‌های مجاور در ۴۰ درجه و ۱۰ دقیقه شمالی، ۰۶ درجه و ۰۶ دقیقه غربی واقع است و در نتیجه، محل طلوع خورشید به هنگام انقلاب تابستانی (Summer Solstice) در امتداد ۵۷.۸ درجه (۳۱.۴ درجه بالاتر از طلوع خورشید در اعتدال بهاری)، و به هنگام انقلاب زمستانی (Winter Solstice) در راستای ۱۲۰.۶ درجه (۳۱.۴ درجه پایین‌تر از اعتدال بهاری) است. زاویه میان انقلاب تابستانی با انقلاب زمستانی ۶۲.۸ درجه است. محور بنا ۳۲ درجه میل شرقی دارد.
در چارتاقی کاپارا، محور و ساختار بنا و نسبت اندازه طول پایه‌ها به فاصله میان آنها و زاویه‌های منتج شده از آن به گونه‌ای است که خط‌دیدهایی بسوی نقاط اعتدال و انقلاب‌ها تشکیل می‌شود. با توجه به اینکه در افق دوردست از شرق بنا ناهمواری‌هایی به ارتفاع تقریبی دو درجه وجود دارد، لازم است تا مشاهدات محلی نیز صورت پذیرد و بررسی شود که تأخیر چند دقیقه‌ای در طلوع خورشید تا چه اندازه بر خط‌دیدها تأثیر می‌گذارد.
مناسبات خورشیدی در چارتاقی کاپارای اسپانیا، ر. م. غیاث آبادی ۱۳۹۰، (برای بزرگنمایی روی تصویر کلیک کنید)
چنانکه در نقشه دیده می‌شود، ساختار خط‌دیدها شباهت نسبتاً زیادی به چارتاقی خیرآباد و چارتاقی کهک دارد. طلوع خورشید در اعتدال بهاری و پاییزی در امتداد دو خط‌دید موازی ER1 و ER2 و طلوع خورشید انقلاب تابستانی در امتداد خط‌دید SR قرار دارند. این در حالی است که طلوع خورشید انقلاب زمستانی در امتداد محور بنا و خط‌دید WR جای دارد.
