تاکنون سه ترجمه از کتاب تیموتی اسنایدر (Timothy Snyder)، مورخ آمریکایی متخصص اروپای شرقی، به زبان فارسی منتشر شده است. یکی با عنوان «در برابر استبداد، بیست درس قرن بیستم»، ترجمه بابک واحدی (نشر گمان، ۱۳۹۶)؛ دیگری با عنوان «استبداد، بیست درس از قرن بیستم»، ترجمه پژمان طهرانیان (انتشارات فرهنگ نشرنو، ۱۳۹۶)؛ و دیگری با عنوان «خودکامگی، بیست درس از قرن بیستم»، ترجمه شهابالدین عباسی (انتشارات سبحان، ۱۳۹۶). در این کتاب کوچک، مطالب ساده و بعضاً مفیدی در مقابله با استبداد نوشته شده است. از جمله مطالب مفید کتاب میتوان به دو نمونه اشاره کرد: تعریضهای بجا در قبال دونالد ترامپ، رئیسجمهور دست راستی و نامتعادل و خطرناک آمریکا که تهدیدی برای صلح و آینده بشریت است؛ و دیگری، تمایز نهادن صحیح میان ناسیونالیسم یا ملیگرایی با میهندوستی که کمتر کسانی متوجه تفاوت فاحش میان آنها هستند(+).
کتاب «در برابر استبداد» بهرغم برخی عبارات دلپذیر و گاه بیربط، به مانند دستهگلی است که خنجری زهرآگین در میان آن پنهان شده است. کتابی است که علیرغم ظاهر ضداستبدادی آن، تطهیرکننده و مبریدارنده استعمار است. کتابی است در تداوم جنگ سرد، در کوبیدن نظامهای سوسیالیستی بدون تمایز نهادن میان اشکال مختلف نظری و عملی آنها، در نفرتپراکنی علیه بلوک شرق و مکرراً از وحشت کمونیسم سخن راندن و آنرا در ذهن اشخاص بیاطلاع به نحوی فریبگرانه همطراز با فاشیسم و نازیسم دانستن، در مدح نظامهای سرمایهداری نولیبرال، در ستایش چرچیل و بریتانیا و حتی در ستایش تجاوز آمریکا به ویتنام و تمجید نظامیان آمریکایی، در بیاعتنایی به فجایعی که آمریکا در قرن بیستم در سراسر جهان مرتکب شده، در سکوت محض در قبال حکومتها و دولتهای مردمی و غیراستبدادی که آمریکا آنها را سرنگون کرده، و بخصوص در شکلدهی و دستکاری افکار عمومی.
مؤلف مثل یک کهنهسرباز بازمانده از زمان جنگ، میکوشد تا به انواع و انحای مختلف، اتحاد شوروی و روسیه بعدی را زیر ضربههای متعدد خود بگیرد و به نحو تلویحی و بدون استدلال، آنرا موجد داعش بداند. جانبداری مؤلف تا اندازهایست که آمریکا و بریتانیا را عاملان شکست نازیهای فاشیست آلمان میداند و کمترین اشارهای به نقش ارتش سرخ در شکست قطعی آلمان هیتلری نمیکند. انصاف و واقعگرایی یک محقق حکم میکند که همه دادهها بدون جانبداری تجمیع و تحلیل شوند. چه فجایع شوروی عصر استالین در لهستان بوده باشد و چه فجایع ایالات متحده در ویتنام.
در قرنهای اخیر، استبداد در اغلب موارد محصول استعمار در جوامع استبدادپذیر بوده است. بیاعتنایی و سکوت محض در قبال استعمار (چنانکه در این کتاب دیده میشود) حاکی از آنست که این کتاب در درجه اول به قصد تطهیر استعمار و دل مشغول داشتن جوامع استبدادی به راهحلهای مقطعی، بلااثر و گمراهکننده نوشته شده است.
به بیست درس تیموتی اسنایدر دستکم یک درس دیگر میتوان اضافه کرد: «مراقب استعمار و عملیات دستکاری افکار آن باشید».
کتاب «در برابر استبداد» دارای عبارات جذابی است. درست مثل یک جام شربت گوارا. اما شربت گوارایی که سوسکهایی در آن تخم گذاشتهاند.
در همین زمینه نقدی از خانم سوفی پینکام: «تیموتی اسنایدر، چطور مورخی تراز اول به قصهگویی عامهپسند تبدیل شد؟». او تیموتی اسنایدر را مورخی میداند که هنری کیسینجر (استراتژیست ارشد آمریکایی) از او تعریف و تمجید میکند و متقابلاً اسنایدر نیز «شرارتهای کیسینجر» را نادیده میگیرد.